دولت چین در ماه آگوست از طرح جدیدی برای صدور ویزا با هدف جذب متخصصان خارجی در حوزههای علم و فناوری رونمایی کرد، اما این خبر در ابتدا توجه چندانی را به خود جلب نکرد. با این حال، با اجرایی شدن این طرح که «ویزای K» نام دارد، هفته گذشته یک رسانه هندی آن را «H-1B چین» توصیف کرد و همین مقایسه کافی بود تا جنجالی بزرگ در داخل چین به پا شود.
ویزای H-1B آمریکا که مخصوص کارگران ماهر است، در سالهای اخیر به شدت مورد توجه متخصصان هندی بوده و بیش از ۷۰ درصد دریافتکنندگان آن را هندیها تشکیل دادهاند. بازنشر گسترده این گزارش در چین، موجی از نگرانی و حتی ترس را در میان مردم این کشور برانگیخت. شهروندان چینی نگرانند که اعطای این امتیازات به خارجیها، رقابت را در بازار کارِ کند این کشور تشدید کند؛ کشوری که به طور سنتی مقصد اصلی مهاجرت برای متخصصان خارجی نبوده است.
واکنش تند در شبکههای اجتماعی: «ما خودمان به اندازه کافی استعداد داریم»
با وجود اینکه هنوز مشخص نیست آیا ویزای K به خارجیها اجازه کار در چین را میدهد یا صرفاً ورود آنها را تسهیل میکند، دهها هزار کاربر در شبکههای اجتماعی چین به شدت از این برنامه انتقاد کردند. یکی از کاربران نوشت: «ما این همه فارغالتحصیل لیسانس، فوق لیسانس و دکترا داریم. استعداد داخلی ما همین حالا هم مازاد است و شما میخواهید فارغالتحصیلان خارجی را وارد کنید؟» کاربر دیگری در شبکه اجتماعی «ویبو» (Weibo) نوشت: «برنامههای زیادی دانشجویان ما را به رقابت با یکدیگر وامیدارد، اما در نهایت هیچچیز بهتر از یک پاسپورت خارجی نیست.»
در میان نظرات، موجی از اظهارات بیگانهستیزانه و نژادپرستانه نیز دیده میشد که بسیاری از آنها مستقیماً اتباع هندی را هدف قرار داده بودند. این واکنشهای منفی به قدری شدید بود که رسانههای دولتی چین برای آرام کردن فضا وارد عمل شدند. روزنامه «گلوبال تایمز» (Global Times) در تفسیری این طرح را فرصتی برای «نمایش چهرهای بازتر و با اعتمادبهنفستر از چین در دوران جدید» خواند و «پیپلز دیلی» (People’s Daily) نیز در مقالهای نوشت: «تفسیر نادرست از ویزای K تنها به گمراهی افکار عمومی منجر میشود.»
ویزای K چین چیست و چرا ابهامات زیادی دارد؟
جزییات کامل این برنامه هنوز مشخص نیست، اما دولت چین اعلام کرده که این ویزا برای افراد فعال در رشتههای STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) در نظر گرفته شده است. متقاضیان باید فارغالتحصیل مقطع لیسانس یا بالاتر از دانشگاهها یا موسسات تحقیقاتی معتبر در چین یا خارج از کشور باشند. نکته قابل توجه این است که متخصصان خارجی برای دریافت این ویزا نیازی به حمایت یک کارفرمای محلی ندارند و از انعطاف بیشتری در تعداد ورود، مدت اعتبار و زمان اقامت برخوردار خواهند بود. با این حال، رسانههای دولتی نیز از پاسخ به این سوال کلیدی که آیا این ویزا مجوز کار تماموقت محسوب میشود یا خیر، طفره رفتهاند.
جاهطلبی چین دربرابر محدودیتهای داخلی
واضح است که چین در حال استفاده از فرصتی است که با عقبنشینی آمریکا از جایگاه خود به عنوان مقصد اصلی استعدادهای بینالمللی ایجاد شده است. اجرای ویزای K همزمان با افزایش شدید هزینههای درخواست ویزای H-1B در دولت ترامپ، اقدامی هوشمندانه برای جذب متخصصان هندی و چینی به نظر میرسد.
با این حال، کارشناسان معتقدند این طرح با محدودیتهای جدی روبروست. واکنشهای آنلاین نشاندهنده الگویی از انتقاد عمومی در چین نسبت به آن چیزی است که «رفتار ترجیحی با خارجیها» تلقی میشود. موانع دیگری مانند زبان ماندارین و بهویژه، محیط سیاسی به شدت کنترلشده چین، چالشهای بزرگی برای متخصصان خارجی محسوب میشود. به گفته «استفانی کام» (Stefanie Kam)، استادیار دانشگاه نانیانگ سنگاپور، «خلاقیت و نوآوری در یک فضای باز و لیبرال شکوفا میشود، اما در چین شاهد مسیری معکوس هستیم.»