تحریریه 
به گزارش اکونومیست، در گذشته، جهان شاهد «اثر کالیفرنیا» بود که در آن استانداردهای سخت‌گیرانه یک بازار بزرگ، منجر به ارتقای جهانی محصولات می‌شد و پس از آن، «اثر بروکسل» نشان داد که چگونه قوانین اتحادیه اروپا به استانداردهای جهانی برای شرکت‌های چندملیتی تبدیل می‌شود. اما امروز در سال ۲۰۲۵، جایزه بزرگ، تعیین قواعد بازی برای هوش مصنوعی است و یک مدعی جدید و قدرتمند وارد میدان شده است: چین.
ظهور «اثر پکن» (Beijing effect) تا همین سال گذشته بعید به نظر می‌رسید. سابقه حزب کمونیست در کنترل اینترنت و فیلترینگ ابزارهایی مانند «چت‌جی‌پی‌تی» (ChatGPT)، تصویری نگران‌کننده از حکمرانی دیجیتال این کشور ارایه می‌داد. با این حال، رویکرد چین بسیار عمل‌گرایانه‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد.
استراتژی چین: ارزان، در دسترس و به اندازه کافی خوب
موفقیت فنی چین در ژانویه با عرضه مدل زبان بزرگ پیشرفته «دیپ‌سیک-آر۱» (DeepSeek-R1) که با کسری از قدرت محاسباتی و هزینه رقبای آمریکایی ساخته شده بود، جهان را شگفت‌زده کرد. این «لحظه دیپ‌سیک» استراتژی آمریکا برای محدود کردن چین از طریق تحریم‌های نیمه‌هادی را زیر سوال برد.
دولت چین با تزریق منابع عظیم و با کمک برق ارزان، به دنبال تولید و استفاده هرچه سریع‌تر و گسترده‌تر از برنامه‌های هوش مصنوعی است. استراتژی پکن، کسب جایگاه دوم پس از آمریکا اما با محصولاتی بسیار ارزان‌تر و در دسترس‌تر است؛ رویکردی که برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه جذابیت بالایی دارد. این دیدگاه با نگاه برخی سیاستمداران آمریکایی مانند «جی. دی. ونس» (J.D. Vance) که رقابت هوش مصنوعی را به مسابقه ساخت بمب اتم تشبیه می‌کند، در تضاد کامل قرار دارد.
کنترل اجتماعی یا مدل کسب‌وکار؟ نیمه تاریک اثر پکن
برخلاف نگرانی‌های اتحادیه اروپا در مورد تبعیض الگوریتمی، مدل چینی عمدا از این قابلیت‌ها برای کنترل اجتماعی استفاده می‌کند. به گفته «آنجلا هایو ژانگ» (Angela Huyue Zhang)، استاد حقوق در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، در چین کنترل شدید بر اطلاعات با اجرای سهل‌گیرانه قوانین حریم خصوصی و کپی‌رایت همراه است. این امر به شرکت‌های هوش مصنوعی اجازه می‌دهد با دسترسی به داده‌های عظیم دولتی، سیستم‌های تشخیص چهره در سطح جهانی بسازند.
در چین، تبعیض نژادی توسط هوش مصنوعی یک مدل کسب‌وکار است. شرکت‌هایی شناسایی شده‌اند که سیستم‌هایی برای تشخیص اقلیت‌های قومی مانند اویغورها به ثبت رسانده‌اند. استفاده از هوش مصنوعی برای ردیابی رفتار کارگران نیز یک صنعت رو به رشد در این کشور است. این رویکرد که سودآوری، راحتی و نظم اجتماعی را بر حقوق فردی اولویت می‌دهد، بعید است که به یک «مسابقه به سوی بهترین‌ها» منجر شود.
«اثر ترامپ»: هدیه سیاسی آمریکا به چین
با وجود تمام موانع، مدل چینی یک مزیت بزرگ دارد: رقیب آن دولت «دونالد ترامپ» است که آشکارا به دنبال سلطه بر هوش مصنوعی و تحمیل ایدئولوژی خود بر جهان است. تهدید اخیر ترامپ به اعمال تعرفه‌های تنبیهی علیه کشورهایی که شرکت‌های فناوری آمریکایی را تنظیم کنند، یک هدیه سیاسی به چین محسوب می‌شود. این «اثر ترامپ» (Trump effect) می‌تواند بسیاری از کشورها را که به دنبال فناوری ارزان و کارآمد هستند، به سمت جایگزین چینی سوق دهد، حتی اگر این جایگزین با ارزش‌های دموکراتیک سازگار نباشد.
دیدگاه‌تان را بنویسید