در کارخانهای تاریک در «کوجیما» (Kojima)، شهر بندری کوچکی که قلب صنعت جین ژاپن محسوب میشود، صدای کرکننده ماشینهای بافندگی اتوماتیک، «شیگرو اوچیدا» (Shigeru Uchida)، استادکار ۷۹ ساله را آزار نمیدهد. او که پنج دهه از عمرش را صرف بافتن پارچه کرده و نوک انگشتانش به رنگ آبی تیره درآمده، میگوید: «باید به شهود خود تکیه کنید. بدون یادگیری از افراد مسنتری که اکنون اینجا هستند، این ماشینها دیگر کار نخواهند کرد.»
این کارخانه قدیمی، فاصلهای زیاد با زرق و برق سالنهای مد توکیو و پاریس دارد، جایی که جین ژاپنی به یک ترند جهانی تبدیل شده است. این پارچه که به دلیل بافت خاص و نحوه رنگ-بری منحصربهفردش همواره مورد تحسین خبرگان بوده، اکنون با استفاده برندهای بزرگی چون «کریستین دیور» (Christian Dior) و «بالنسیاگا» (Balenciaga) در مجموعههایشان، به شهرت جهانی رسیده است.
بحران نیروی کار در اوج محبوبیت جهانی
بازار جین ژاپن که با حمایت سلبریتیهایی چون «اندرو گارفیلد» (Andrew Garfield) و «جو جوناس» (Joe Jonas) داغ شده، پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۵ با رشد ۸۵ درصدی به ارزشی معادل ۵.۲ میلیارد دلار برسد. اما درست در زمانی که جین ژاپنی در اوج توجه جهانی قرار دارد، آینده آن به شدت شکننده به نظر میرسد.
ژاپن با بحران پیری جمعیت و کمبود نیروی کار مواجه است و این مشکل در کارگاههای جین کوجیما، جایی که کمتر جوانی حاضر به تحمل شرایط سخت کاری است، به اوج خود رسیده است. اوچیدا میگوید اکنون تنها حدود شش استادکار ماهر در این شهر باقی ماندهاند و تمام کارآموزان جدید در کمتر از شش ماه کار را رها کردهاند.
«ماساتاکا سوزوکی» (Masataka Suzuki)، رییس شرکت «ژاپن بلو» (Japan Blue Co.)، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان جین در این منطقه، میگوید: «این یک شغل طاقتفرساست و مسیری که باید طی کنید، آسان نیست. محیط کار همان چیزی است که در قدیم بود.»
راز کیفیت جین ژاپنی چیست؟
بیشتر جینهای ژاپنی توسط تعداد انگشتشماری از شرکتها در استانهای اوکایاما و هیروشیما تولید میشوند. فرآیند تولید آن بسیار سنتی و دقیق است. پنبه باکیفیت به نخ تبدیل شده و سپس بارها در دیگهای رنگ نیل طبیعی فرو برده میشود تا رنگ آبی غنی خود را به دست آورد.
این پارچه با استفاده از ماشینهای بافندگیای تولید میشود که در اوایل قرن بیستم توسط «ساکیچی تویودا» (Sakichi Toyoda) اختراع شد؛ فردی که شرکتش بعدها به غول خودروسازی، «تویوتا» (Toyota)، تبدیل شد. این ماشینهای قدیمی با سرعتی کمتر از ماشینهای مدرن کار میکنند که باعث ایجاد بافتی متراکمتر و محکمتر میشود. همچنین لبههای پارچه به صورت خودکار و تمیز دوخته میشوند که به آن «سلوج» (Selvedge) میگویند و یکی از نشانههای اصالت جین ژاپنی است.
آیندهای نامشخص برای یک صنعت محبوب
با وجود تقاضای روزافزون، که با رشد گردشگری و ضعف ین تشدید شده، آینده این صنعت در هالهای از ابهام قرار دارد. در سال ۱۹۷۵، ژاپن ۳۰۰ هزار ماشین بافندگی سنتی داشت، اما امروز کمتر از ۴۰۰ دستگاه از آنها در حال کار هستند. قطعات یدکی این ماشینها نایاب است و پیدا کردن افرادی که توانایی تعمیر و نگهداری آنها را داشته باشند، به یک چالش بزرگ تبدیل شده است.
«کنیچی ایوایا» (Kenichi Iwaya)، مدیرعامل شرکت «پیور بلو ژاپن» (Pure Blue Japan)، با نگرانی میگوید: «تا ۱۰ سال دیگر، دیگر نخواهیم توانست چنین جینی تولید کنیم.» او میگوید با وجود رشد ۵۰ درصدی فروش، هزینههای تولید دو برابر شده و او فرصتی برای پیدا کردن و آموزش جایگزین برای استادکاران مسن ندارد. «زمانی برای آموزش وجود ندارد.»
در نهایت، «ساچیکو کوزو» (Sachiko Kouzu)، یکی از معدود نیروهای جوانی که پنج سال است در این صنعت کار میکند، میگوید: «کار سختی است؛ هوا گرم است، سر و صدا زیاد است و همیشه با روغن سر و کار دارید. اگر جوانان این کار را ادامه ندهند و با توجه به قدیمی بودن ماشینها، مطمئن نیستم این صنعت تا چه زمانی بتواند دوام بیاورد.»